Soyutlama ile figürasyonu harmanlayan, çok yönlü ve alışılmışın dışındaki resim pratiğiyle tanınan Jan Zöller’in İstanbul’daki bu ilk kişisel sergisinin küratörlüğünü Martin Engler üstleniyor.

Sergide öne çıkan kuş benzeri figürler, pantolon, ayakkabı ve çarpıcı gagalarıyla insansı varlıklar olarak tasvir edilirken birbirleri arasındaki kaotik çok seslilikleri ve anlatıları renkle form katmanları içinde harmanlama özellikleriyle izleyicileri görsel bir diyaloğa çekiyor. Sergi mekânına yerleştirilen sanatçının kendi tasarımı tekerlekli koltuklar ise izleyicileri sanatçının imge dünyasında fiziksel ve zihinsel bir yolculuğa çıkarıyor.

Farklı disiplinlerde çalışan sanatçı, Martch Art Project Pera'daki bu sergisinde izleyiciyi bellek ve mekân etrafında kurgulanmış büyülü ve bir o kadar da tekinsiz bir yolculuğa davet ediyor.

Sanatçı, bellekte oluşan boşlukları oyun alanları olarak kurguluyor ve tam olarak hatırlanamayan kopuk anları günlük nesnelerle birleştirerek zihinsel bir kolaj yaratıyor.

İnsan bedenindeki yıpranmalar ve zihnimizdeki dönüşümler arasındaki ilişkiyi ele alan sanatçı, heykel pratiğini bu ilişkiyi hem gündelik hem de metafizik veçheleriyle tartışan bir araştırma alanı olarak değerlendiriyor.

Ufak yaştan beri futbola, futbolun erkekler arası bir rekabet alanı olduğu kadar bir toplumsal muhalefet olarak taşıdığı ağırlığa da ilgi duyan sanatçı, bu sergisinde futboldan da yola çıkarak mücadele ve varlık üzerine çok kişisel bir döküm sergiliyor. 

Toplumsal olarak ilişkiselliği yokmuş gibi görünen ya da öğrenilen konulara yeniden bakarak nelerin tekerrür ettiğini keşfetmeye çalışan sergi kolektif, kültürel ve siyasi hafızamızı oluşturan etmenleri, bildiğimiz ve bilmediğimiz şeylerin kesişiminden hareketle bugün üzerinden yeniden düşünmeye davet ediyor.

Adını sanatçının 2016 tarihli aynı adlı işinden ödünç alan sergide bir araya gelen video, fotoğraf ve enstalasyonlar, sergiye özgü yaratılan mekân içinde bir mekânda sergileniyor. Serginin küratörlüğünü Sevim Sancaktar üstleniyor.

İsmini Ursula Le Guin’in Tao Te Ching çevirisindeki bir bölümden alan sergi, hiç durmadan ilerleme arzusunun gezegenimizi tükenişe götürdüğü bir dünyada durmayı, rehaveti ve ataleti radikal varoluş biçimleri olarak ele alıyor. Hareketin ve durmanın bilimi olan termodinami, serginin üzerine temellendiği zemini oluşturuyor.

Günümüzün ilerlemeci ve gelişim odaklı gelecek tahayyüllerine karşı, durmayı ve yapmamayı yapmayı önererek ataletin kökenlerine uzanan sergide sanatçının kolaj, desen, porselen ve mekâna özgü yerleştirme gibi çeşitli teknik ve malzemeleri bir araya getirdiği eserleri yer alıyor.

Doğa, insan, soyut ve soyutlama gibi kavramlar üzerine odaklanan sergi, dönemler arası sanat üretimine ve bu üretimlerin etkileşimlerine bakma fırsatı sunuyor.

Zamanın katmanlarına dokunan sergide Abidin Dino’dan Devrim Erbil’e, Nejad Melih Devrim’den Selim Turan’a 1882 ve 1955 yılları arasında doğan 22 sanatçının eseri yer alıyor. Serginin küratörlüğünü Serap Atala üstleniyor.

“Daire” sözcüğünün iki anlamını da kucaklayan sergi, sanatçının pratiğinde hem yaklaşım hem metot olarak kullandığı iki izleğe de selam veriyor: Mekâna özgülük ve oyun. Sergide Ralli Apartmanı'nın hem cephesinde hem içinde barındırdığı süsleme pratiklerindeki gibi bir çeşit doğayı ehlileştirme de olan floral çizgisel düzenleri tuval yüzeyine taşıyan sanatçı, aynı zamanda galerinin bulunduğu apartman dairesinin Fahrelnissa Zeid’in 1945 yılında kendi dairesinde düzenlediği ilk kişisel sergisinin de bir üst katında olduğunu aklında tutuyor.

Tavana yerleştirilmiş tuvaller Zeid’in kariyerinin daha ortalarında odaklandığı gibi perspektifsiz bir derinliğe, renge ve yüzey gerilimlerine odaklanıyor. “Daire” aynı zamanda Furni’nin Arter’deki kişisel sergisi “Bir An İçin Durdu”dan itibaren iyice görünür hale gelen oyun kavramıyla da birebir ilgili. Basit geometrik şekillerin ve boyasız ahşabın oyuncağa yakınlığı burada o sergiden devşirdiği daire şeklindeki platform-kaide ile bu mekânda seyirciyi karşılıyor.

Adını Portekizcede düşsel anlamına gelen, düşlerin sembolik ve zamanın ötesinde akan doğasını tanımlamak için kullanılan onírico kavramından alan sergi, zihnin yarattığı sahneler üzerine kavramsal tartışmalar sunuyor.

Sanatçının son yıllarda sıklıkla yaptığı Portekiz yolculuklarında yaşadığı düş ile uyanıklık arasındaki geçişlerin, gündüz düşlerinin bir yansıması olan yapıtlarda son derece tanıdık nesneler ve semboller bir anda yabancılaşarak izleyiciyi hayal, düş ve dışsal gerçekliği yeniden düşünmeye davet ediyor.

Sanatçının kent imgesi, taşınmazlar ve mimari cephelere dair algıya özgün bir bakış açısı önerdiği son dönem eserlerine yer veren sergi, İstanbul’un Galata, Cihangir ve Moda semtlerini kuşbakışı tasvir eden harita benzeri dört büyük ölçekli baskıyı içeriyor. Manipüle edilmiş detaylarıyla bu şehir manzaraları, kaotik kent dokusuna sürreal bir yorum getiriyor. Sergide yer alan “Facade” serisi ise İstanbul, New York ve Paris’te çekilmiş 40 farklı bina fotoğrafından oluşuyor. İnci, bu yapıların kapı veya pencere gibi açıklıklarını vurgulayarak binaların bir nevi saklı karakterini açığa çıkarıyor ve mimari cephelerin yüzeyde kalan yapay doğasına dair ipuçları veriyor.

İzin kavramını mekâna yaptığı müdahale ve malzemeyle metot kullanımını genişleterek ürettiği yeni çalışmalar üzerinden inceleyen sanatçı, serginin başlığında galerinin ön cephesinde, vitrinde bulunan duvara açtığı deliğe referansla dışarıdan içeriye bakmamızın artık mümkün olduğunu hatırlatıyor.

Bu sergisinde ağırlıklı olarak heykellere yer veren sanatçı, değişik malzemeleri  birbirine bağlayarak yaptığı form çalışmalarıyla üretimini çeşitlendiriyor. İzin kavramını farklı yönleriyle ele alan bu çalışmalar, hem kişisel olarak verilen izinler hem de toplumsal anlamda başkasının onayını beklemeden sanatçının kendisine queer varoluş anlamında verdiği ‘izni’ somutlaştırıyor. 

 Sergi, sanatçının küçüklüğünden bu yana yaşadığı Acıbadem Mahallesi’ndeki evine komşu sınır olan âtıl köşkün etrafında kurgulanıyor.  

Kopuz’un köşkün geçmişini merakıyla 2019 yılında başlayan araştırması “Ben nerede yaşıyorum?” sorusuyla uzun soluklu arşiv ve üretim sürecine evriliyor. Çizimleri ve öznel anlatım biçimiyle kimlik, bellek ve mekân ekseninde çevresindeki unutulmuş yerlere ve bireylere yoğunlaşan sanatçı, geçmişin izini sürerek tanıklıklara, arşivlere ve hafıza mekânlarına odaklanıyor. Sanatçının peyderpey hazırladığı özel bir defterden yola çıkarak kurgulanan sergi bu harabe, kimsenin farkında dahi olmadığı av köşkünün temellerinden yükseliyor.

Genel akışın hengâmesi içinde kaybolabilen bireysel yaşamları keşfetmeye odaklanan sergide sanatçının organik kusurlar, tekrarlayan teknikler ve geleneksel formlara göndermeler içeren imgeleri bir araya getirdiği seramik çalışmaları yer alıyor. Bu eserler, Baltalar’ın doğa-insan ilişkisini şiirsel bir dille ifade etme çabasının bir sonucu olarak rüzgar, su, bulutlar ve yürüyüş gibi kavramlarla karmaşık bir sistem oluşturuyor. Minyatür bulutlar, hassas yaprak dokuları ve rüzgarla dağılmış çimenler, sanatçının gündelik yaşamından etkilenerek ürettiği yeni eserlerinin temelinde yer alıyor.

Adını 20. yüzyılın önemli şairlerinden İranlı Füruğ Ferruhzad’ın dizelerinden alan sergi, Morova’nın geçmiş sergileri ve eserlerine göre daha şiirsel, dışavurumcu ve jestüel bir ifade yöntemini benimsiyor. Bu bağlamda eserler, sanatçının görsel ikonografisinden sembolleri yepyeni kurgular, dokular ve renklerle buluşturarak yaşadığımız coğrafyanın ortak değerlerine, sözlü geleneklerine ve anonimleşen görsel referanslarına açılıyor.

Sergi, Bedri Baykam’ın “Hala Islak” ve “Yol Açanlar” serilerini birlikte sunuyor. Baykam'ın kalın boya ve saydam yüzeyleri kullandığı “Hala Islak” serisi, soyut resmin 1913'ten günümüze uzanan sürecine taze bir ruh katan yaklaşımıyla bu sergisinde farklı bir boyuta taşınıyor. 

“Yol Açanlar” serisi ise Baudelaire’den Picabia’ya, Picasso’dan Magritte’e, Tesla’dan Atatürk’e bir saygı niteliği taşımakla beraber, boya katmanları ve biçimsel yaklaşımı nedeniyle “Hala Islak” serisiyle ilişkileniyor.

Kosova ve Makedonya odağında Yugoslavya’da Türkçe konuşan topluluğun az bilinen tarihini ele alan sergi, çok uluslu bir toplumsal bağlamda sosyalist ideolojinin, Yugoslavya’da Türk kimliğinin inşasına ve dönüşümüne etkisini irdeliyor.

Serginin tarihsel kapsamı, Yugoslavya Krallığı’ndaki ezilen Müslüman halktan bir kesimin kurtuluşu sol fikirlerde aradığı 1920 yılından başlıyor. Krallık rejiminin baskısıyla kesintiye uğratılan sosyalist bir gelecek tasavvurunun önünü açan yeni nesil aktivistlerin hikâyesinin izini sürerek önce Sosyalist Yugoslavya’nın yeni gerçekliğine açılıyor; oradan da 1980’lerin sonuna uzanıyor.

Sergide özel arşivler ve halk kütüphanelerinde bulunan tarihî belgelerle Mustafa Emin Büyükcoşkun, Yane Calovski, Hana Miletić, Ahmet Öğüt, Fevzi Tüfekçi ve Dilek Winchester’ın üretimlerini yan yana getiriyor.

Sergi, sanatçının grafik algoritmalarla modifiye ettiği dijital şablonları temel alarak ürettiği yağlıboya resimlerinden oluşuyor.

Modernizm ve Colour Field hareketiyle ilişki içerisinde geleneksel resmi yeniden yorumlayan Zimmermann, topladığı veya taradığı fotoğraflar, film kareleri ve diyagramlar gibi buluntu görselleri grafik algoritmalarla işleyerek tanınmaz hale getirip epoksiyle tuvale aktarıyor.

Sanatçının 2019–2024 yılları arasında ürettiği dijital tabanlı yağlıboya eserlerini içeren Contact, fırça veya parmak darbeleriyle yaratılan yüzeylerle izleyiciyi dijital çağda görme ve dokunma duyusu arasındaki bağlantıları keşfetmeye çağırıyor.

Afrofütürizmin öncüleri arasında yer alan Kenyalı sanatçı Cyrus Kabiru İstanbul'daki bu ilk kişisel sergisinde buluntu objeleri kullanarak kimlik, gelenek ve geleceğe dair sorgulamalar sunduğu işlerine yer veriyor.

Nazan Azeri’nin resim, fotoğraf ve video gibi farklı türlerden çalışmalarını bir araya getiren sergisi, 30 yılı aşkın bir süredir istikrarlı bir şekilde, bağımsız olarak üreten sanatçının pratiğinin merkezinde konumlanan içsel ve dışsal çatışmalara, kişisel ve toplumsal hafızanın metaforlara dönüşme sürecine yer veriyor. 

Küratörlüğünü Nergis Abıyeva’nın üstlendiği sergide, konu bütünlüğü ve renk ikonografisi gibi açılardan yakınlıklar ele alınırken, aynı zamanda Azeri’nin akademik çalışmalarıyla sanat pratiği arasındaki güçlü bağlara dikkat çekiliyor.

Sergi, üretimlerini asamblaj, kurgusal fotoğraf, video sanatı ve resim ekseninde sürdüren sanatçının 2021 yazında Ayvalık’ta başladığı ve çeşitli biçimlerde devam ettirdiği Unutulmuş Zaman ve Şimdi serisiyle daha önceki yapıtları arasındaki ilişkileri görünür kılıyor.

Dr. Şükrü Bozluolçay Koleksiyonu’ndan yola çıkarak İbrahim Cansızoğlu küratörlüğünde hazırlanan sergi, Türkiye sanat tarihinde kendine özgü tarzlarıyla öne çıkan, geliştirdikleri estetik anlayışla akımların ve kategorilerin sınırlarını aşındıran sanatçıların eserlerinden oluşan bir seçki sunuyor. Yansıma ve yansıtma mekanizmaları hem fiziksel hem de psikolojik metaforlar olarak sergideki eserleri birbirine bağlayan temel aksları teşkil ediyor. Sanatçıların kendi imgelerini kâğıda veya ahşaba yansıtarak kurguladıkları otoportreler, insana has özellikleri primatlar dışında en çok yansıttığına inanılan türlerden biri olan evcil kediler, insan ve hayvan bedenlerini oluşturan uzuvları akışkan biçimlerde yeniden organize eden kompozisyonlar serginin takip ettiği izlekler arasında yer alıyor. 

İki boyut ile üç boyutun ara noktasındaki bir temsil yöntemi olan iki buçuk boyut evrenini keşfetmeye davet eden sergi, iki buçuk boyutun ayırt edici özelliği olan derinlik yanılsamasını merkeze alıyor.

Murat Germen’in sanat pratiğinde mekânı algılarken başvurduğu çoklu “görme / aktarma biçimleri”, sergide küratör olarak ortaya koyduğu kurguda açığa çıkıyor. Sergiye yön veren kurgu, Germen’in fotoğraflarında karşılaşılan ve “diğer boyutları bakanın algısında inşa etmeye yönlendiren”* yaklaşımdan hareket ediyor. Sergide Tanzer Arığ, Gökçen Ataman Tanyer, Nora Byrne, Gizem Çeşmeci, Nermin Er ve Semih Zeki’nin işleri yer alıyor.

Galerinin üç mekânına yayılan sergi, yaşadığımız gezegenin değişen doğasıyla olan karmaşık ilişkimiz; geçmiş, şimdi ve gelecek; gerçeklik ve hayal gücü üzerine muhtelif perspektifleri bir araya getiriyor.

Küratörlüğünü Gizem Demirçelik ile Nazlı Yayla’nın üstlendiği sergide Nezir Akkul, Omar Barquet, Sena Başöz, Itamar Gov, Larry Muñoz, İz Öztat, Yaşam Şaşmazer, Hale Tenger ve Eşref Yıldırım’ın işleri yer alıyor.

 Pratiğinde seramik, fotoğraf, metin, video, ses ve performans gibi farklı mecra ve malzemelere yer veren Yasemin Özcan’ın daha erken tarihli yapıtlarıyla bu sergi için ürettiği yeni eserlerini bir araya getiren sergi insanın toprakla, hatırlamanın dille, otobiyografinin kurguyla ilişkisi üzerinden nesiller arası aktarım, göç ve kimlik inşası gibi konulara odaklanıyor. Sergiye, serginin küratörü Eda Berkmen’in sanatçıyla gerçekleştirdiği kapsamlı söyleşinin yanı sıra Kaya Genç, Evrim Kaya ve Işın Önol’un metinlerine yer veren bir de kitap eşlik ediyor.

Algoritma ve bilgisayar sanatının en büyük isimlerinden Vera Molnár’a saygı duruşu niteliğindeki sergide, aralarında Antoine Schmitt, Refik Anadol, Erwin Steller, Mark Wilson ve Casey Reas’ın bulunduğu sanatçıların,Molnár’ın çalışma yöntemlerini kullanarak veya görsel dünyasına atıfta bulunarak video ve artırılmış gerçeklik gibi modern medya araçlarıyla ürettikleri eserler, Vera Molnár’ın eserleriyle birlikte yer alıyor.

Maaria Wirkkala’nın 2007 yılında 52. Venedik Bienali’nde sergilenen ve aynı yıl Arter Koleksiyonu’na dahil edilen “Karaya Çıkmak Yasaktır” başlıklı yerleştirmesi, İstanbul’da ilk kez izleyiciyle buluşuyor. Sergi, kendisine eşlik eden Arter Yakın Plan yayını aracılığıyla çocukluğunu anavatanı Finlandiya’nın güneyindeki Helsinki ve kuzeyindeki Laponya ile İtalya'nın Venedik kenti arasında geçiren ve bu coğrafyaların daimi bir değişkenlik içinde olan su, hava ve ışık gibi unsurlarını üretiminin merkezinde konumlandıran sanatçının pratiğine odaklanıyor. Serginin küratörlüğünü Nilüfer Şaşmazer üstleniyor.

Algoritma sanatının üç öncü ismi Dóra Maurer, Vera Molnár, Gizella Rákóczy’nin eserlerinden oluşan sergi, 2024 Macar - Türk Kültür Yılı kapsamında düzenleniyor.

Maurer, Molnár ve Rákóczy'nin bilgisayar, algoritma ve matematik aracılığıyla soyutlamanın sınırlarını alabildiğine genişletmesine odaklanan sergi, dijital çağın sanatsal araçlarını ve sanatçıların yenilik arayışlarını gündeme taşıyor.

Sergi ismini Şârika İslam Medeniyetleri Müzesi koleksiyonunda yer alan Orta Çağ İslam dünyasında tasarlanan ve üretilen en karmaşık hidrostatik terazi olan bilgelik terazisinden ödünç alıyor. Bir metafor olarak ele alınan “bilgelik terazisi” ile ihtimam/bakım, tereddüt/tekrar, sorgulama/tartma ve dengede kalma süreçlerine odaklanılıyor.

Sergi, ev içi yaşamla profesyonel yaşam arasındaki bağları, ilişkileri ve sınırları sorguluyor. Sergide çoğunlukla görünmez kılınan ev içi emek, kendine ve başkalarına ihtimam göstermek, alma/verme dengesini tutturmak, karşılıklılık gibi meseleler irdeleniyor. Küratörlüğünü Nergis Abıyeva’nın üstlendiği sergide Alp İşmen, Başak Kaptan, Beyza Boynudelik, Çiğdem Menteşoğlu, Damla Sari, Merve Zeybek, Selin Göksel ve Züleyha Altıntaş’ın işleri yer alıyor.

Tasarımcının Notu, 20. yüzyılın son çeyreğinde Türkiye’de grafik tasarım alanında yaşanan hızlı ve etkili değişimi kitap üzerinden ele alıyor. Kültür yayıncılığının yükselişe geçip grafik tasarımcının bir özne olarak öne çıktığı sürece bakan sergi, kitabın yaygın tasarım unsurunun kapak olduğu 1970’li yıllardan bütüncül bir tasarım nesnesine dönüştüğü 1990’lara uzanıyor.

Haravan Misafir Sanatçı Programı’nın ilk katılımcısı olan Cansu Yıldıran'ın üç ay boyunca Hara’da kalarak mekâna özgü pek çok fotoğraf-heykel yerleştirmesine yer verdiği sergisi, sanatçının kendi aile tarihinin izini sürerek 2015 yılında fotoğraflamaya başladığı “Mülksüzler” serisinden yola çıkıyor. Yıldıran, sergide Karadeniz’in yaylaları, köyleri ve zorlu coğrafyasındaki kadınları ve doğayı merkeze alarak kimlik, aidiyet gibi kavramların olmadığı bir dünyada, bu öznelerin bir araya gelerek kurguladığı hayatta kalma biçimlerini araştırıyor. Serginin küratörlüğünü Onur Hamilton Karaoğlu ve Serkan Kaptan üstleniyor.

Küratörlüğünü Gill Eatherley’in üstlendiği bu sergide ise Matisse’in uçurtmalarını tüm göz alıcılıklarıyla Arter’in yüksek ve alçak tavanlı, aydınlık ve karanlık farklı alanlarında ilk kez boylu boyunca sergileyerek onlara iç mekânda bütünlüklü bir bakış sunuyor.

"Gökkuşağı" uçurtmaları, kare başlarıyla Arter’in ön cephesinden izlenebiliyor. "Dolaşmış Uçurtma Kuyrukları”nın (1977) rengârenk desenleriyle tezat oluşturan "Siyah Beyaz Uçurtmalar” (1989), aşağı süzülerek atriumun derinliklerine uzanıyorlar. Bunlara hemen yanı başlarında, saf ipekten gövdeleriyle asılı duran "Ahmedabad İpekleri" (1981) eşlik ediyor. Çarpıcı renklerdeki bu kumaş şeritlerin tam karşısında, aydınlık bir duvarın bembeyaz boşluğunda, Jackie Matisse’in David Tudor ile gerçekleştirdiği "9 Dizi ve Yansımalar" (1986) adlı işini oluşturan alüminyum formlar yer alıyor.

Arter’deki ilk özel koleksiyon sergisi Farz Et Ki Sen Yoksun, sergilenen eser ve nesnelerin çeşitliliği kadar, kapsadığı mecralar ve ilişki kurduğu temalar bakımından da geniş bir yelpazeye yayılıyor. Ömer Hayyam’ın Rubailer’inde yer alan bir dizeden esinle isimlendirilen ve farklı dönemlerde üretilmiş 600’ün üzerinde sanat yapıtı, işlevsel nesne, nadide eser, mobilya ve kitaptan oluşan sergi, bir koleksiyonun yan yana getirmeler aracılığıyla doğurabileceği bağları keşfetmeye davet ediyor. Selen Ansen küratörlüğündeki sergi, Ömer Koç Koleksiyonu’ndan seçilen eserlerden oluşuyor.